Glijmiddelen met carrageenan tegen kanker

In zeewier is een stof ontdekt welke papillomavirussen dwarsboomt, dit virus veroorzaakt baarmoederhalskanker en genitale wratten. Deze stof wordt al in veel glijmiddelen verwerkt. Let op: hiermee voorkom je natuurlijk geen baarmoederhalskanker of genitale wratten!

Christopher Buck, een onderzoeker van het Amerikaanse National Cancer Institute in Bethesda, zocht naar stoffen die kunnen verhinderen dat humane papillomavirussen binnendringen in cellen. Deze virussen komen in veel varianten voor. Sommige doen niets vervelends. Maar de zwarte schapen van deze virusfamilie kunnen baarmoederhalskanker veroorzaken, een ziekte die wereldwijd een kwart miljoen levens per jaar kost. Ook genitale wratten zijn te wijten aan papillomavirussen.

Een stof welke besmetting met deze virussen zou voorkomen, was dus meer dan welkom. Buck wist wel ongeveer waar hij het zoeken moest. Papillomavirussen beginnen hun invasie van menselijke cellen door aan te grijpen op de stof heparansulfaat, die op het celoppervlak zit op intieme plaatsen van het menselijk lichaam. Vind je een stof die daar sterk op lijkt, dan zou die zich aan het virus kunnen hechten, zodat koppeling aan een menselijke cel niet meer lukt.

Uit tientallen stoffen kwam een overduidelijke winnaar naar voren, vermelden Buck en collega’s in het vakblad PLoS Pathogens: carrageenan, een stof uit slijmerig zeewier. Het is een lange suikerketen, die qua structuur inderdaad lijkt op heparansulfaat. Dit middel bleek extreem krachtig te werken: in een laboratoriumsituatie had het bij concentraties van minder dan een miljoenste gram per liter al een sterk remmend effect op het infectievermogen van de virussen. Dat gold voor allerlei verschillende virusvarianten, waaronder bekende boosdoeners. Waarschijnlijk werkt carrageenan niet alleen via het blokkeren van de aanhechting, maar ook nog op een andere manier. Hoe, dat werd nog niet duidelijk.

Carrageenan werkt in ieder geval bijzonder krachtig. En het mooiste is: het is helemaal geen bijzondere stof. Het wordt als verdikkingsmiddel toegepast in allerlei consumentenproducten, zoals babyvoeding en cosmetica. En ook in sommige glijmiddelen, beseften de onderzoekers van het National Cancer Institute. Een uiterst gelukkig toeval.

Op internet zochten ze uit welke merken glijmiddel het in de ingrediëntenlijst vermelden en welke condooms glijmiddel met carrageenan bevatten. De meeste condoommerken vermelden niet wat er in hun producten zit, dus of er carrageenan inzit, konden de onderzoekers niet eenvoudig achterhalen. Het Japanse Fuji Latex maakte het ze echter erg gemakkelijk: dat verkoopt een type condoom dat ‘Chapeau Crystal Carrageenan’ heet.

Bij de glijmiddelen lukte het om een lijstje te maken van middelen waarin carrageenan zit. Die werden aangeschaft en op dezelfde manier getest als het pure spul. De resultaten waren indrukwekkend. Twee Europese glijmiddelen en een Amerikaans glijmiddel bleken een behoorlijk remmende factor te hebben tegen het virus.

Een derde middel, ForPlay Gel Plus genaamd, viel door de mand. Op de ingrediëntenlijst staat Carrageenan als vijfde vermeld, maar de gel remde de papillomavirussen niet noemenswaardig. Het spul zit er óf stiekem toch niet in, óf een van de andere ingrediënten neutraliseert zijn effect, schrijven de onderzoekers.

De ontdekking van glijmiddel als mogelijke bescherming tegen kanker is heel goed nieuws, vooral voor ontwikkelingslanden. Dat zijn namelijk de plaatsen waar baarmoederhalskanker veruit de meeste slachtoffers maakt. Onlangs zijn vaccins ontwikkeld die de vrouwen ertegen kunnen beschermen, maar die werken niet tegen alle gevaarlijke versies van de virussen en zijn bovendien te duur voor grootschalige toepassing. Carrageenan kost bijna niets en zit in veel bestaande producten. Nare bijwerkingen lijken uitgesloten, gezien de praktijkervaring die miljoenen vrouwen al met de stof hebben.

Klinisch onderzoek moet nu uitwijzen of glijmiddelen met carrageenan inderdaad een betrouwbare bescherming bieden tegen besmetting. Is dat zo, dan kunnen ze straks honderdduizenden levens per jaar gaan redden.

Elmar Veerman

Christopher B. Buck, Cynthia D. Thompson, Jeffrey N. Roberts, Martin Müller, Douglas R. Lowy en John T. Schiller: Carrageenan is a potent inhibitor of papillomavirus infection’, PLoS Pathogens, juli 2006

Bron: Noorderlicht